Chuyên đề 4: Viết như một chiến lược giám tuyển

Viết và hoạt động “phân phối cảm quan” 
Ngô Thanh

Khơi mạch từ khái niệm quan trọng trong trước tác của triết gia đương đại người Pháp Jacques Rancière, bài tham luận định hình một số lên khung sự viết – hoạt động dệt mạng ngôn từ giữa/cùng vật thể, cơ thể và diễn ngôn. Thay vì khuôn biệt vào phạm vi hẹp của guồng máy đóng gói ý nghĩa thông suốt trơn tru, cơ học với hiệu năng giao tiếp, đích truyền-nhận, sự viết hiện ra như tiêu điểm thẩm mỹ-chính trị vắt chảy qua địa thế nói năng và can dự cộng đồng cảm quan dựa trên vô vàn thể cất lời sinh sôi nảy nở và khoảnh khắc từ chương bẻ gãy trật tự phân phối hiện hành bắt vít cơ thể vào vị trí, vị trí vào thẩm quyền. Đắp nặn ngữ lưu, đẽo tạc chữ nghĩa, tháo dỡ, chắp ghép, sắp xếp,… viết lách vừa như thứ nghệ thuật thủ công tỉ mỉ vừa là thể nghiệm kiến tạo cấu hình phức hợp trải ra các chiều kích mường tượng khác về nơi chốn, thời không, sự việc, hữu thể… Đó là lao động, xoay trở chật vật cùng những yếu tố luôn trượt chệch khỏi ý chí người cầm bút: hiện thực, tác phẩm nghệ thuật, hay thậm chí chính bản thân con chữ. Tham luận không chỉ gạn đúc lấy đôi thảo luận học thuật mà chủ yếu trải bày tự truyện viết lách của một người viết tiếng Việt trong cuộc dấn bước vào thế giới nghệ thuật lưu cữu bao vỉa tầng lịch sử.

Dịch như phương thức tạo nghĩa trong văn bản giám tuyển
Dương Mạnh Hùng

Trong bối cảnh đương đại Việt Nam, khi những ý niệm nghệ thuật và cách tiếp cận thẩm mỹ nội tại đang ngày một giao thoa và tương tác với đa nguồn các khung tri kiến và hệ tư tưởng liên ngành, việc kiến tạo ý nghĩa do vậy trở thành vai trò không chỉ của nghệ sĩ, mà còn là của giám tuyển và những cá nhân làm công việc tổ chức trong cộng đồng nghệ thuật. Thực hành giám tuyển hiện nay đã trở nên phức hợp, đòi hỏi độ thẩm thấu và mềm dẻo — những tính chất cũng có thể thấy được trong thực hành dịch thuật. Trong tham luận này, ở vị trí của người đã kinh qua cả ba phạm trù viết, dịch, và giám tuyển, tác giả muốn đưa ra so sánh sơ bộ về những nét tương đồng giữa công việc của người dịch và giám tuyển. Sau đó, dựa trên những trải nghiệm thực tế từ công việc, tác giả sẽ đề xuất ba gợi ý cho việc kiến tạo ý nghĩa thông qua dịch thuật khi viết văn bản giám tuyển, bao gồm chú dịch, diễn dịch, và cộng dịch. Mỗi gợi ý này sẽ đưa ra một lối tiếp cận, tương tác, hay áp dụng các khái niệm và khung lý thuyết nghệ thuật, nhằm hướng tới một cách viết mang tính mở biên và bổ khuyết. Thông qua đó, ta có thể hình dung văn bản giám tuyển như một lời mời đóng góp, với đối tượng hướng tới không chỉ là nghệ sĩ và những giám tuyển khác, mà còn cả các tác nhân đa ngành nghề trong giới cũng như công chúng thưởng thức đại trà.  

Hành động viết có tính trích dẫn trong giám tuyển
Linh Lê

Trong thực hành cá nhân của mình, tôi thấy việc viết chiếm khá nhiều tâm tư và thời gian. Việc viết giúp tôi hệ thống suy nghĩ của mình, cũng như của các nghệ sĩ trong các triển lãm mà tôi từng có dịp tham gia và truyền tải các thông điệp và thông tin đến với người xem nghệ thuật. Tuy không phải là phương cách duy nhất, nhưng việc viết và sản phẩm của nó là các văn bản là nơi giám tuyển hiện diện bên cạnh định hướng, lựa chọn nghệ sĩ và tác phẩm, và thiết kế triển lãm. Trong tham luận này, bằng việc khảo sát một số lựa chọn liên quan đến việc viết trong một số triển lãm ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, tôi muốn đề xuất nhìn nhận hành động trích dẫn trong bối cảnh làm triển lãm như một chiến lược mà các giám tuyển sử dụng để đặt bối cảnh cho triển lãm và các tác phẩm; tạo ra đường dẫn giúp người xem đến gần hơn với tác phẩm; và mở rộng các đường biên diễn ngôn về triển lãm thông qua những chia sẻ mở. Tham luận cũng nhìn nhận hành động trích dẫn bên ngoài phạm vi học thuật cùng với mục tiêu củng cố phả hệ kiến thức và danh tiếng của học giả thường thấy, thay vào đó, trong bối cảnh giám tuyển nó trở thành hành vi có tính sáng tạo và vượt ra hỏi hàm nghĩa của cụm từ, khung lý thuyết được trích dẫn.